De proefles

Vormen faalangst

Bang zijn om te falen bestaat uit verschillende vormen. Hieronder staan bij elke vorm een aantal voorbeelden van situaties waarbij problemen met angst om te falen kunnen optreden:

• Cognitieve prestaties: rijexamen, TTT, (tussentijdse toets), theorie-examen, eindexamen, rijexamen, proefwerk, sollicitatiegesprek, functioneringsgesprek.
• Sociale activiteiten: spreekbeurt, presentatie, bang om te worden uitgelachen, plotseling de aandacht krijgen, bang om af te gaan.
• Sportieve prestaties: sportwedstrijd, gymnastiekles.

Extreme vormen om te falen worden gerekend tot angststoornissen. Daarnaast kunnen examenvrees en plankenkoorts ook als vormen van angst om te falen worden gezien.

Negatief of positief faalangst

Faalangst kan soms een negatieve maar soms ook een positieve uitwerking hebben. Bij positieve faalangst helpt de aanwezige angst en de daarbij optredende spanningstoestand juist om beter te functioneren, of zich beter te concentreren dan onder normale condities het geval is. De stress of nervositeit vormt hier als het ware een extra prikkel, en werkt daarom dus positief. Ook kan positieve faalangst leiden tot het extra goed voorbereiden op een moeilijke taak of situatie waar men tegenop ziet.

Negatieve faalangst (de meest voorkomende) heeft daarentegen een desorganiserend karakter, speciaal in situaties waarin men op de prestaties wordt beoordeeld (rijexamens of taken die als moeilijk worden ervaren).

Onder dergelijke omstandigheden gaat ‘irrelevant gedrag’ een hoofdrol spelen: transpireren, uitstelgedrag, gekke gedachten, tobben, trillende handen, slapeloosheid, hartkloppingen, enz. zorgen ervoor dat leerlingen bijvoorbeeld dingen vergeten zijn die ze onder normale omstandigheden wel wisten. Dat noem je een black-out. De hierbij optredende (extreme) stress en angst werken dan negatief. Dit kan zelfs tot een vicieuze cirkel leiden. De faalangstige persoon presteert onder zijn kunnen door de faalangst, waardoor voor hem of haar bevestigd wordt dat hij of zij ‘het inderdaad niet kan’. Hierdoor zal deze persoon opnieuw faalangstig zijn bij een volgende gelegenheid, en vaak zelfs in ergere mate, omdat het ‘de vorige keer immers ook was mislukt’. Het is ook mogelijk dat hij of zij om die reden de test of taak slechter voorbereidt, ‘want ik faal sowieso’.

In beide gevallen heeft dit tot resultaat dat de persoon opnieuw kan falen, en de faalangst in stand blijft of verder versterkt wordt, zodat de cyclus zich herhaalt.

Drie tips bij het overwinnen van faalangst

Om faalangst te overwinnen is het nodig om zelfvertrouwen op te bouwen tijdens de rijles zodat er veranderingen kunnen plaats vinden. De volgende tips tot veranderen, openen de deur, zodat je kunt gaan handelen. Door te handelen boek je resultaten en krijg je zelfvertrouwen, dat is wat de cyclus van faalangst doorbreekt.

1 Fouten maken mag

Misschien wel de belangrijkste tip tegen faalangst is het beseffen dat fouten maken mag. Iemand die geen fouten maakt bestaat niet. Door fouten komen we verder in het leven. Als dit besef doordringt heb jij je faalangst overwonnen. Faalangst overwinnen is niet makkelijk, maar het is wel mogelijk.

2 Geloof in jezelf

Het belangrijkste is zelfvertrouwen. Jij bent niet minder dan een ander en jij bent in staat jouw doelen te behalen. Als je dat ook echt gaat geloven, zal je van je faalangst afkomen. Wees niet meer bang en geloof in jezelf. Dit is het sterkste wapen dat je in kunt zetten tegen faalangst. De Wet van Overvloed zegt dat er altijd genoeg is voor iedereen. Een logisch gevolg daarvan is dat jij jouw resultaten kunt behalen. Als je verliest wat je riskeerde, dan is er altijd nog genoeg over om het nog een keer te proberen.

3 Leer van de behaalde resultaten

Je wilde jouw doel bereiken en het is niet gelukt. Maar desondanks ben je al op weg. Analyseer wat je beter kunt doen en waag de volgende poging. Volgens de eerste tip ben je niet perfect. Leer van je fouten en blijf er voor gaan.

Autisme

Mensen met autisme hebben moeite met multitasken, concentreren, non-verbale communicatie herkennen en onverwachte veranderingen. Autisme is eigenlijk een stoornis in datgene waar je je aandacht automatisch op richt. Ze zijn vaak meer gericht op dingen, dan op mensen. Soms zijn ze bijvoorbeeld bijzonder gefascineerd door auto’s. Dat lijkt oké, maar voor de mensen die om de auto’s heen lopen, is soms minder aandacht.

Vaker oefenen

Bij leerlingen met autisme is het niet een kwestie van iets wel of niet kunnen, maar het is de vraag of de leerling iets automatisch goed doet of niet. Dat automatisme ontbreekt vaak. Je moet iets echt aanleren. Door iets vaak te oefenen, kun je het automatiseren. Wanneer je een bepaalde vaardigheid oefent in situatie A, ga je ervan uit dat hij die vaardigheid net zo goed uitvoert in situatie B. Maar dat is niet vanzelfsprekend. Je moet die vaardigheid dus ook oefenen in situatie B.

Mensen met autisme hebben moeite met het verdelen van de aandacht en schakelen niet zo makkelijk over naar iets anders. Ook hebben ze moeite met het houden van overzicht in ingewikkelde situaties waar veel prikkels binnenkomen, zoals drukke verkeerssituaties. Vaak hebben ze ook wat extra tijd nodig om te reageren, met name op situaties die ze nog niet kennen. Als ze eenmaal goed geoefend zijn, dan gaat dit beter.

ADHD en ADD

Mensen met ADHD en ADD zijn minder oplettend, sneller afgeleid en hun snelheid van reageren is wisselend. Ook zijn ze soms snel verveeld of vergeetachtig. En kunnen ze overkomen als hyperactief, gejaagd, beweeglijk en impulsief.  Ik zie dat niet altijd als nadelig, het werkt ook in de kracht van een leerling. En daar ga ik mee aan de slag.

Rijles voor leerlingen met autisme, ADHD of ADD

We beperken de prikkels, zorgen voor niet te veel heftigheid in de lesauto en passen de lessen aan aan de leerling. De radio staat uit en de instructeur neemt geen telefoongesprekken aan tijdens de les. Oefeningen worden kort en duidelijk uitgelegd. We letten op non-verbale signalen van de leerling. Als de leerling overbelast raakt, passen we de les. We gebruiken indien nodig, de ‘hard-op-vertel-methode’: de leerling benoemt hardop wat hij /zij waarneemt en wat de deelhandelingen zijn.

De meeste leerlingen moeten, na het invullen van de gezondheidsverklaring eerst een rijtest afleggen om het niveau van de rijgeschiktheid te bepalen. De uitslag kan zijn:

• je bent rijgeschikt,
• je bent rijgeschikt voor een bepaalde tijd (bijvoorbeeld 3 jaar),
• je bent rijgeschikt onder voorwaarden (bijvoorbeeld na het aanpassen van de auto), of
• je bent niet rijgeschikt.

Zo weet jij waar je aan toe bent en is ook de Rijschool en het CBR op de hoogte. Ook voorkom je zo een hoop onnodige rijlessen, wanneer je bijvoorbeeld niet rijgeschikt blijkt te zijn. Om op niveau te zijn voor het doen van de rijtest zijn gemiddeld 20 rijlessen nodig. Er is geen verplichting om je theorie al in je bezit te hebben voor de rijtest. Na een succesvolle rijtest is de volgende stap de tussentijdse toets en het praktijkexamen.